Terugblik 'Europa: een rEUnie'

Het was volle bak in het Paard op 7 mei. Zo’n 150 man ging – net als in 1948 – samen met politici, schrijvers, filosofen en kunstenaars op zoek naar dat grote verhaal dat ons in de Europese Unie bindt.

Na een prachtige muzikale opening van Nazeer Abdulhai en Judith Döhn, zien we een filmpje uit 1948, waarin Churchill oproept tot Europese eenwording tijdens het Congres van Den Haag. Een leuk haakje voor de moderator. Waar destijds de Britten nog opriepen voor eenwording, kiezen ze nu voor een Brexit. Hoe staan we er voor in Europa anno 2017?

Dimitri Verhulst is duidelijk. “Altijd als het over Europa gaat, gaat het over economie. Laat het ons eens niet over centen hebben en over de bureaucratie. Laat ons focussen op de mooie dingen. Die prachtige cultuur. Er is begeestering nodig. Dat het meer is dan alleen een munteenheid. Kijk bijvoorbeeld naar kinderliteratuur, ik zie dat als iets typisch Europees. We zijn het enige continent waar alle kinderen kunnen lezen en schrijven, ongeacht financiële of religieuze achtergrond, ongeacht huidskleur. Iedereen kan naar school. Iedereen kan gebruik maken van sociale voorzieningen, kan iets worden. Besef hoe bijzonder dat is. Maar toch is er een afbrokkelend geloof. Het lijkt erop dat de landen die er niet bij horen, het sterkst geloven in de EU. We zijn vergeten wat voor veilige haven we zijn.”

Maar moeten juist niet de schrijvers en dichters zelf, zoals Dimitri, de verhalen vertellen die laten zien dat Europa meer is dan een handelszone en bureaucratie?

“We zijn dat een beetje viezig gaan vinden, om onder een vlag te gaan schrijven. Pablo Neruda schreef nog gedichten voor Chili. Ik zie dat niet gebeuren in Europa. Schrijvers zijn ook mensen. Ook wij zijn het kind van verregaande individualisering in de maatschappij. En daarbij, jongeren zien die positieve verhalen wel. Als 16-jarigen stemrecht hadden gehad, was de Brexit er niet gekomen. De jonge generatie is het gewend om over de grenzen heen te denken. Misschien moeten we de verhalen van de jongeren horen. Dat kan voor ons oude zakken heel inspirerend zijn.”

Niets heeft het eeuwige leven. Alles gaat kapot. En als het niet kapot gaat, verslijt het wel. Europa zal ook niet overleven. Maar het is nu zo mooi. We mogen meer stil staan bij onze verworvenheden.

Na het inspirerende verhaal van Dimitri, gaan politicoloog en speechwriter Vincent Stuer, Europarlementarier Marietje Schaake en Thomas de Groot van The Commons Network met elkaar in debat. Enkele gespreksflarden:

• Vincent Stuer: “Dat verhaal uit 1948 van nooit meer oorlog, dat is er nog steeds. Barosso heeft in Portugal tegen het regime gestreden, een andere EU-parlementarier is in de Goelag geboren, en Merkels gezin werd in de gaten gehouden door de Stasi. De kernwaarden en idealen van toen, die gelden nog steeds.”
• Marietje Schaake: “Er is nu te weinig ownership. Er wordt te weinig gezegd ‘dit is ons Europa’ vanuit de regeringen van de lidstaten. De Europese Commissie heeft nu een Witboek opgesteld, met het idee dat lidstaten zelf mogen zeggen waar het heen moet met Europa. En alleen al dat zeggen: ‘Europa is van ons allemaal, pak het bezit ervan en maak ervan wat je zelf wilt’, dat is mooi.”
• Thomas de Groot: “We moeten niet kijken naar Brussel voor de verhalen. Er is een enorm groot verhaal aan het ontstaan over Europa vanuit de gemeenschap, vanuit mensen, vanuit burgerbewegingen. Ik zie het overal. Het is de bedoeling dat Brussel luistert.”
• Marietje Schaake: “Het is ook een vorm van luxe dat je literair kan dromen over de toekomst. Naast narratieven hebben we urgentere zaken om op te lossen. We zitten soms te veel in ons eigen verhaal. Af en toe moeten we uitzoomen. Koesteren wat we hebben en ook kijken naar de grote krachten die bewegen. De technologische revolutie, de opkomst van wereldmachten die op basis van andere standaarden hun plek opeisen, etc.”

Filosofe Simone van Saarloos sluit af met een reflectieve column over een Europa waar zij trots op zou zijn. Ook geven twee kunstenaars van de KABK hun visie op Europa middels een filmpje.

We zitten in een identiteitscrisis. We stellen onszelf vragen. Waarom zijn we hier? Dat is een teken van intelligentie. Dat is goed. Ik verkies onze zelfkritiek boven zelftevredenheid.

Natalia Vishnevskaia en Jungeun Lee van de Royal Academy of Art The Hague – KABK Den Haag maakten speciaal voor het evenement een kunstwerk. Zie hier de making-of.

Fotografie: Ellen Daniels