Instagramroman @byfarihah: 'Wie ben ik en waar voel ik mij thuis?'

Farihah komt op jonge leeftijd in Nederland aan en woont daar in een asielzoekerscentrum. Samen met haar vrienden Noor en Lucas droomt zij ervan om naar de middelbare school te gaan en om kunstenaar te worden. Deze droom wordt verstoord wanneer er een brief komt van de Nederlandse overheid.

Omdat Farihah als statushouder geen permanente verblijfsvergunning heeft moet ze terug naar haar land van herkomst. Dit zorgt bij Farihah voor veel vragen. Wie ben ik en waar voel ik mij thuis?

Documentairemaker en auteur Rachel Visscher beschrijft het verhaal van Farihah. Zij doet dat op bijzondere wijze, namelijk met een beeldroman die op de app Instagram wordt gepubliceerd. Rachel heeft drie boeken uitgebracht en meerdere korte films. Wij gingen met haar in gesprek over de Instagramroman @byfarihah, het hoofdpersonage en hoe de roman tot stand is gekomen.

Ik kies als maker altijd bewust voor maatschappelijke urgente thema’s, met de laatste jaren vaak de nadruk op ‘migratie’

Waarom heb je voor dit onderwerp gekozen?
‘Er zijn meerdere redenen waarom ik dit project heb opgezet. Enerzijds leek het mij als schrijver en filmmaker een spannende uitdaging om de twee disciplines waarin ik werk nauwer met elkaar te verbinden. Na uitvoerige research, waarbij ik ontdekte dat er op Instagram nog niet zoiets bestaat als een moderne Instagram en of beeld roman, ontstond het idee om Instagram als platform te gebruiken voor een kunstproject.’

‘Daarnaast kies ik als maker altijd bewust voor maatschappelijk urgente thema’s, waarbij ik de laatste jaren vaker projecten heb ontwikkeld in relatie tot het onderwerp ‘migratie’. Zo schreef ik de roman ‘Hemels land’, een boek over bootmigratie waarvoor ik ook research deed in Italië. Dergelijke projecten zijn vaak bedoeld om mensen te stimuleren ergens over na te denken en meer begrip op te brengen voor de ander. Ik hoop dat dit met @byfarihah ook gebeurt.’

Je hebt ervaring met films en met boeken, waarom heb je nu voor Instagram gekozen?
‘Instagram is een populair en visueel medium. Tegelijkertijd zie je dat er ook een trend is om berichten met langere teksten te posten. Het leek mij interessant om te kijken hoe je een platform, waarmee je veel mensen en ook een internationale community, kunt bereiken met een urgent verhaal. Het was voor ons als team een interessante zoektocht, omdat de beeldroman in deze vorm nog niet bestaat. Hoe bouw je het verhaal op en wat werkt wel en niet? Dat moesten we ontdekken.’

Speelt beeld een grote rol in deze moderne roman?
‘Absoluut. De roman is opgebouwd uit verschillende posts – de ene keer is het een tekening, dan een foto en dan weer een filmpje. Tekst gaat dus altijd gepaard met visueel materiaal. En niet te vergeten de nodige hashtags.’

Het verhaal is ongeveer twee maanden live en je kunt makkelijk gaandeweg instappen. De volger kan posts immers terug kijken. En omdat we veel met herinneringen werken, is het verhaal qua opzet sowieso al niet geheel chronologisch.

Een beeldroman op Instagram bestond nog niet, dus voor ons als team was het een interessante zoektocht.

Je sprak met vluchtelingen voor deze roman, heeft dat tot nieuwe inzichten geleid?
‘Ik heb als onderzoeksjournalist en kunstenaar vaker met vluchtelingen gesproken. Elk verhaal en ieders persoonlijke situatie is natuurlijk anders. Evengoed is de constante dat veel verhalen aangrijpend zijn; het gegeven dat je je vertrouwde woonplek en huis moet verlaten en op de vlucht slaat, blijft een heel ingrijpende beslissing in het leven van mensen. Het heeft altijd veel impact. Vaak komt de beslissing om weg te gaan uit tragische omstandigheden voort en de emotionele impact op mensen is daarom enorm.’

‘In de voorbereiding van dit project realiseerde ik me deze gesprekken extra dat vluchtelingen vooral graag als mens willen worden gezien. Zoals ieder ander. De mensen die ik heb gesproken drukten me op het hart dat ze in beeldvorming niet alleen maar als ‘zielig’ neergezet willen worden. Maar ook als mensen die vooruit kijken en er vaak alles aan doen om hun toekomst op te bouwen en een veilig en stabiel leven willen leiden, zoals vrijwel iedereen.’