Hariwa Negisa Adil: Mijn vrijheid is poëzie

In de aanloop naar Bevrijdingsdag delen vijf  ‘refugee millennials’ wat vrijheid voor hen betekent. In gedichten, spoken word, en muziek. Het resultaat is te zien in korte video’s met de titels: Mijn vrijheid is bitterzoet, mijn vrijheid kent geen thuis, mijn vrijheid is ziek, mijn vrijheid is poëzie en mijn vrijheid is een melodie.

Wat betekent Bevrijdingsdag voor Hariwa en haar moeder? 20 jaar geleden maakte Hariwa haar eerste Bevrijdingsdag in Nederland mee. Samen bespreken ze hoe zij nu tegen deze vrijheid aan kijken. In het Farsi deelt Hariwa’s moeder het gedicht ‘Âzâdi – Vrijheid’.

Mijn eerste Bevrijdingsdag in Nederland was twintig jaar geleden. Ik was elf jaar oud en woonde in een asielzoekerscentrum in de buurt van Wageningen. Vanuit onze school werd geregeld dat we met een groep kinderen naar de stad konden om de viering mee te maken. Dat was natuurlijk een geweldige ervaring voor een kind. De vrolijke mensen op straat en de gezelligheid vergeet ik nooit meer. Wat een vrijheid om op straat te kunnen dansen en zingen zonder dat iemand daar iets van zegt. De jaren daarna heb ik Bevrijdingsdag vrijwel altijd in Utrecht gevierd. Het maakte mij niet uit hoe druk ik het had, of ik een tentamen had de volgende dag, of wat dan ook. Ik zorgde altijd dat ik even langs Bevrijdingsfestival Utrecht ging.

We kunnen er natuurlijk niet omheen dat dit jaar Bevrijdingsdag anders is dan anders. We vieren dit jaar vrijheid op 1,5 meter afstand van elkaar en mogen niet met meer dan drie mensen bij elkaar komen. We vieren vrijheid binnen de kaders van de COVID-19 maatregelen. Het is even aanpassen, maar ik denk dat veel mensen met mijn achtergrond het wel gewend zijn om zich aan veranderende omstandigheden aan te passen en om hun gevoel van vrijheid binnen bepaalde kaders uit te voeren. Misschien is het niet goed dat ik daaraan gewend ben maar het is wel handig in situaties zoals deze.

Wat ik heb geleerd van mijn moeder is om je eigen vrijheid te creëren binnen wat er op dat moment in jouw leven mogelijk is. Ik voel mij hierdoor niet beperkt in mijn vrijheid door de nieuwe maatregelen maar ik zorg dat ik om kan schakelen. Vrijheid is in veel dingen te vinden. Deze dagen sta ik extra stil bij mijn zegeningen zoals het hebben van een dak boven mijn hoofd, een baan waarmee ik mijn rekeningen kan betalen en het feit dat ik gezond ben. Zelfs mijn vitamine D tekort is bijgewerkt dankzij de zon van de afgelopen maanden. Maar er zijn dagen dat ik wakker word en het allemaal niet zo helder zie, dat ik even door paniek en angst wordt overvallen.

Als ik aan mijn moeder vraag wat vrijheid voor haar is, dan zal ze zeggen dat het poëzie is. Omdat ze het overal met zich mee kan nemen en niemand de woorden van de dichters in kan perken. Voor mij is vrijheid waar mijn moeder is, waar haar bevrijdende knuffel mij kan omarmen en ik urenlang naar haar poëzie kan luisteren.  

Ik zou willen dat ik dit virus en de gevolgen ervan compleet kon negeren, of dat het in ieder geval een ver-van-mijn-bed show zou zijn maar dat is het helaas niet. Het is eng dat ik mij aan alle voorschriften kan houden maar dat het virus mijn moeder alsnog zou kunnen bereiken via anderen. Aangezien ze in de risicogroep valt, denk ik continu aan haar. Sociale isolatie in een flat 10 hoog komt met veel uitdagingen voor mijn moeder. Ze moet in beweging blijven maar zelfs de lift nemen om even buiten te wandelen is risicovol. Om het maar niet te hebben over het feit dat ze nog wekelijks naar het ziekenhuis moet en dus wekelijks in de taxi zit waar andere mensen gezeten hebben.

Mijn moeder zelf is er redelijk rustig onder, ze vind dat ik overdrijf. In de eerste maand van deze COVID-19 periode ben ik helemaal niet naar haar toe gegaan maar nu durf ik wel iets vaker mijn gezicht in persoon te laten zien in plaats van via FaceTime. Ik woon eigenlijk heel dicht bij mijn moeder maar de afstand tussen ons voelde nog nooit zo groot, zelfs toen ik in het buitenland werkte voelde ik mij niet zo ver van haar zoals nu. Anderhalve meter afstand houden van haar en mijn vader en broertje in een klein appartement zorgen voor hele bijzondere toestanden, maar we zorgen dat het werk. Zoals we dat altijd doen met veranderingen in ons leven. We kunnen elkaar ten minste zien en als het niet persoonlijk kan dan hebben we alle apps die videobellen mogelijk maken. Daar kan ik ook vrijheid in zien.

Ik zie vrijheid in mijn moeder, in hoe ze het leven oppakt en hiermee omgaat. Veel beter eigenlijk dan hoe ik het doe. Ze schrijft nog altijd door en blijft creatief. Wanneer ik bij haar langsga voelt het alsof ze alle paniek en angst die ik heb van mij wegneemt en vrijheid daarvoor in de plaats zet. Als ik aan mijn moeder vraag wat vrijheid voor haar is, dan zal ze zeggen dat het poëzie is. Omdat ze het overal met zich mee kan nemen en niemand de woorden van de dichters in kan perken. Voor mij is vrijheid waar mijn moeder is, waar haar bevrijdende knuffel mij kan omarmen en ik urenlang naar haar poëzie kan luisteren.

Schrijf in de hoge golven

de acht krachtige letters van vrijheid

zodat de rotsen en stenen aangevallen worden door het leiderloze leger van vrijheid

Een leger zonder baret en schild

zoals mijn simpele volk

dat als een overstroming verdwaald raakt

vanaf het imposante platform van vrijheid

Een leger zonder trucjes en smoesjes

een leger zo licht als riet

in hun huis is water onvindbaar

en hun brood hangt aan een briesje van vrijheid

Kijk naar de hoge bergen,

met rood bloed van de stille soldaten

de vrouw die in het tarweveld stierf

raakte met haar voet de touw van vrijheid

Oh droevig volk

zit in de roodheid van rouw

jullie territorium is het einde van groei

en jullie land is onvruchtbaar voor vrijheid

Het is al een tijd dat de hemel slaapt

en dat het licht in de ogen van de sterren slaapt

Jouw handen gebonden aan machteloosheid

maar jouw geest blijft in vrijheid

Op de grote vlakte laat het meisje van de maan nachtelijke tranen

Zing liederen onder deze hemel,

tot de dans van de geur van vrijheid

Trotse leger met lege handen,

zoals de zon schoon en vrij,

jouw schemering is een glorie van overwinning,

jouw adem intiem met vrijheid

Oh symbool van de dageraad van geloof

blijf in het hart van de dagen, oh lucht van vrijheid

Galoppeer trots op de lijn van liefde, omarm het gevaar van liefde

steek je handen uit je mouwen,

de hele stad huilt

en het huis is angstig voor het verlies van vrijheid

Blijf als de ogen van de stad

in de zorgelijke blik van de vroege ochtend opengaan,

goed nieuws wordt gestrooid voor de voeten van je dag

door het prachtige tijdperk van vrijheid