'Nee, Keti Koti is geen dancefestival'
Keti Koti is een jaarlijks festival waar de afschaffing van de Nederlandse slavernij wordt gevierd. Amanda van Schaik schreef voor KIS.nl op wat Keti Koti voor haar betekend.
Dit artikel verscheen eerder op Kennisplatform Integratie & Samenleving en is geschreven door Amanda van Schaik.
Vandaag is het Keti Koti: een jaarlijkse feestdag waarop de afschaffing van de Nederlandse slavernij wordt herdacht en gevierd. Hier moet aandacht voor blijven, vindt journalist Amanda van Schaik, die een Surinaamse moeder heeft. ‘Keti Koti maakt me bewust van waar ik vandaan kom.’
Tijdens mijn jeugd was 1 juli de dag waarop ik een kotomisi droeg. Dat is een traditionele Surinaamse outfit, maar als klein meisje zag ik dit meer als een prinsessenjurk. Die van mij was van gesteven katoen met meer kleuren dan in een regenboog. Ik mocht de kotomisi aan omdat we bij mij thuis Keti Koti vierden. Ik had geen idee wat het betekende behalve dat het grappig klonk en dat je er een leuke handbeweging bij kon maken. Je houdt je gebalde vuisten tegen elkaar aan met de binnenkant van je handen naar je toe, en haalt deze krachtig uit elkaar.
Pom en pastei
Later legde mijn moeder uit dat Keti Koti ‘verbroken ketenen’ betekende in het Surinaams. Ze legde nog meer uit, zoals dat we vierden dat de slavernij in Suriname en op de Nederlandse Antillen werd afgeschaft op 1 juli 1863, maar daar hield ik me niet mee bezig. Dat was namelijk al een eeuwigheid geleden. Ik was veel drukker met het paraderen in mijn mooie ensemble en het naar binnen werken van zo veel mogelijk pom en pastei. In de rest van Woerden, waar ik woonde, merkte je niets van Keti Koti. 1 juli was een dag zoals zovelen en ging voor de meeste mensen gewoon geruisloos voorbij.
Met elkaar gruwelen over piranha’s was veel gezelliger dan gruwelen over de slavernij
Gruwelen
Op de basisschool wilde ik mijn klasgenoten meer vertellen over Keti Koti en een spreekbeurt houden over slavernij. Tijdens de voorbereiding hiervan werd ik verdrietig. Eigendom zijn van iemand, de pijn, de onrechtvaardigheid; over deze gruwelen wilde ik liever niet vertellen. Ik begreep ook niet dat de slaven nog tien jaar moesten werken ná de afschaffing. Ze waren toch vrij? Hoe moest ik dat uitleggen aan mijn klasgenoten? Ik wist het niet en koos een ander onderwerp: piranha’s. Want gruwelen over piranha’s was veel gezelliger dan gruwelen over de slavernij. En ik kon mooi mijn opgezette piranha laten zien, die door mijn vader in de Surinamerivier was gevangen.
Communicerende hoofddoek
Naarmate ik ouder werd, dacht ik op 1 juli; relevant om hierbij stil te staan, maar ik was er niet heel bewust mee bezig. Wel nam ik me elk jaar weer voor om me meer in de familiegeschiedenis te verdiepen. Wat ik vervolgens voor me uitschoof want ik had al zoveel op mijn to do-lijst. Tot ik voor een artikel een Surinaamse vrouw interviewde die workshops hoofddoek binden gaf. Zij vertelde over de angisa, een hoofddoek die stamt uit de tijd van de slavernij en die beschermde tegen de warmte. De angisa gaf stevigheid zodat je bijvoorbeeld voedsel op je hoofd kon dragen. De hoofddoek werd ook gebruikt als communicatiemiddel: het motief van de stof kon een boodschap inhouden en ook de manier van binden en knopen had een betekenis. Tijdens het interview zag ik voor me hoe een van mijn betovergrootmoeders zo’n angisa zou hebben gedragen. Werkte ze op een plantage? Ik werd steeds nieuwsgieriger en dit gaf mij de doorslag om me meer te verdiepen in mijn Surinaamse roots.
Dit is voor mij ook geen onderwerp om even tussen neus en lippen door aan te snijden, Keti Koti maakt dit wel mogelijk
Samen herdenken
Over hoe mijn voorouders leefden tijdens de slavernij heb ik nog weinig kunnen ontdekken. Met mijn opa en oma praatte ik hier niet over. Dit is voor mij ook geen onderwerp om even tussen neus en lippen door aan te snijden. Keti Koti maakt dit wel mogelijk. Deze dag maakt me bewust van waar ik vandaan kom en is voor mij een handige aanleiding om wel over het Surinaamse slavernijverleden te praten met mijn familie. Om samen te herdenken en ook om onze vrijheid te vieren. En ik hoop dat de rest van Nederland die vrijheid met mij mee viert. Hoewel ik wel verwacht dat deze dag bij het merendeel van de mensen niet op de agenda staat.
Waar ligt Suriname?
Tijdens mijn studententijd viel me op dat veel studenten niet eens wisten waar Suriname lag. Ik was lid van een vereniging en stelde tijdens de groentijd een aspirant-lid de vraag: waar ligt Suriname? Afrika, antwoordde ze. Deze vraag werd een traditie binnen mijn dispuut en negen van de tien keer antwoordden de studenten: Afrika. Dit kan natuurlijk een teken zijn van zeer gebrekkige topografische kennis van de desbetreffende studenten. Maar, het roept bij mij wel de vraag op: wat weten Nederlanders eigenlijk van Suriname? En wat weten ze van de kolonisatie en alle daaruit voortvloeiende vooroordelen en stereotyperingen die nog steeds bestaan?
Geruisloos voorbij
Keti Koti is een mooi moment om bewustzijn hierover te creëren. Daar hoort wel meer bekendheid bij als ik afga op mijn omgeving. Zo vertelde ik aan een vriendin dat ik morgen Keti Koti ga vieren. ‘Oh leuk. Wie draait daar?’ Ze dacht dat het een dancefestival was. Als ik in mijn agenda kijk, staan allerlei feestdagen voorgedrukt, van de Dag van de Arbeid tot Internationale Vrouwendag. Daaraan moet Keti Koti ook worden toegevoegd. Want het is hoog tijd dat deze dag bij veel mensen niet langer geruisloos voorbijgaat.
