Door de ogen van: Hariwa Adil

Afghanistan voelt als ‘thuis’

Ik spreek mezelf vaak tegen als het om Afghanistan gaat. Ik deel prachtige foto’s van het land met mijn vrienden, ik beschrijf  de geweldige natuur of vertel verhalen over de historische bezienswaardigheden. De dag erop kun je me evengoed aantreffen bij een demonstratie in Nederland tegen het uitzetten van Afghaanse vluchtelingen. Hoe praat je over de negatieve kanten van een door conflict verscheurd land zonder afbreuk te doen aan hoe mooi dat land is? Als iemand mij zou vragen of het in Afghanistan veilig is,zou ik antwoorden met een luid en duidelijk ‘Nee’. Maar als diegene me een vliegticket naar Afghanistan zou aanbieden, zou ik ‘Dank je wel’ zeggen, het ticket pakken, en gaan.

Ik heb me altijd afgevraagd waarom ik zo’n sterke band voel met Afghanistan terwijl ik toch het grootste deel van mijn leven in Nederland heb doorgebracht. Wat ik wel weet is dat ik me als kind nooit iets kon voorstellen bij het gezegde ‘Oost West, Thuis Best’, tot ik voor het eerst terugging naar Afghanistan. Het was alsof er een puzzelstukje op zijn plaats viel en toen begreep ik hoe ‘thuis’ voelde.

Illusie van veiligheid

Als ik naar Afghanistan ga, verblijf ik vooral in Herat. Dit is de stad waar mijn ouders zijn geboren en het merendeel van mijn familie woont. Herat voelt een beetje minder chaotisch aan dan Kabul en de illusie van veiligheid is er sterker. Ik noem het een illusie van veiligheid omdat heel Afghanistan natuurlijk onveilig is. Als je even op internet zoekt, weet je dat. Maar ondanks de vele verslagen die heel helder zijn over de veiligheidssituatie in Afghanistan houdt de gedachte stand dat er toch nog enkele ongevaarlijke gebieden zijn in het land. Dat idee wordt gebruikt als een soort rechtvaardiging voor het terugsturen van Afghaanse vluchtelingen omdat het gebied waar zij vandaan komen als veilig wordt beschouwd. Of anders krijgen ze wel te horen dat ze ook kunnen overwegen om naar zo’n veilig gebied te verhuizen. Het hele idee van zoiets als een veilig gebied in een door conflict verscheurd land klinkt tegenstrijdig en lijkt me niet lang houdbaar. Al die ongevaarlijke gebieden zijn tijdelijk.

Waarom wil ik dan toch nog naar Afghanistan?

Als ik dit allemaal weet, waarom wil ik dan toch nog naar Afghanistan? Mijn man, die er woont en er is opgegroeid, denkt dat ik min of meer geschift ben vanwege mijn voortdurende wens om de veiligheid en zekerheid van Nederland te verruilen voor Afghanistan. Onze gesprekken komen er altijd op neer dat ik het heb over hoe mooi het land is en hij maar blijft wijzen op de problematische aspecten. Natuurlijk ben ik me op het moment dat ik besluit naar Afghanistan te gaan bewust van de risico’s die ik neem, maar ik neem ze toch en schep mijn eigen illusie van veiligheid, net als alle Afghanen doen. Anders zou je daar tot niets meer komen en alleen maar verlamd zijn van angst.

Dat ik aandacht vraag voor de mooie aspecten betekent niet dat ik mij niet bewust ben van wat er om me heen gebeurt als ik in Afghanistan ben. Om de paar minuten zijn er controles, die je voortdurend herinneren aan wat er zou kunnen gebeuren. Vanwege de geregelde aanvallen door de Taliban en andere militante groeperingen zie je in Kabul veel zogeheten blastwalls. Dat zijn tegen explosiebestendige muren rond belangrijke gebouwen die het doelwit van een aanval kunnen zijn, zoals ambassades en regeringsgebouwen. Stel je voor dat je door Den Haag loopt en dat er om alle ambassades, rechtbanken en andere gebouwen die mogelijk een doelwit zijn hoge grijze muren zouden staan. Daarmee verandert niet al leen het aanzicht van de stad, maar ook de manier waarop je naar de stad kijkt. Het lopen langs deze muren herinnert je er voortdurend aan hoe de toestand qua veiligheid is in het land. Je loopt naar je werk of naar school en als je langs die muren komt, besef je telkens weer dat er elk moment iets kan gebeuren. Toch ga je door met je leven binnen de illusie van veiligheid die je in je hoofd geschapen hebt.

‘Waar ik vandaan kom

proeft het als oorlog en onvoorwaardelijke liefde,

als een warme knuffel op een koude winternacht

en als een harde schop wanneer je juist steun nodig had

Waar ik vandaan kom

proeft het als de vrede die wij nooit hebben gehad.’

Twee kanten van de veiligheidssituatie

Ik denk dat we soms bepaalde kwesties normaliseren om ze aan te kunnen. Bijvoorbeeld als het om basale veiligheid gaat. Ik weet nog dat mijn vrienden in Nederland zich zorgen maakten over mijn eerste bezoek aan Afghanistan, maar ik zei: ‘Maak je geen zorgen. lk ga niet naar Kabul, maar naar Herat. Daar vinden niet zo vaak zelfmoordaanslagen plaats (maar af en toe toch wel, natuurlijk). Ik hoef alleen maar uit te kijken dat ik niet gekidnapt word.’ Toen staarden mijn vrienden me aan. Ze begrepen niet waarom ik dacht dat ontvoerd worden niet iets was om je erg veel zorgen over te maken. Wat het dus duidelijk wel is. lk zie twee kanten van de veiligheidssituatie. Er is het grotere veiligheidsplaatje dat we op het nieuws zien met betrekking tot aanslagen, maar er spelen ook kwesties van veiligheid op een persoonlijker niveau. Daarover horen wij hier in Nederland niets. Aan beide veiligheidskwesties denken de Afghanen voortdurend terwijl het dagelijks leven doorgaat.

De plek die mijn idee van ‘thuis’ heeft doen ontwaken

Mijn tante in Herat laat bijvoorbeeld haar zoontje niet eens buitenspelen. Hij mag alleen in de binnentuin spelen. Als hij het huis uitloopt, gaat ze hem onmiddellijk zoeken. Mijn familie is dus niet alleen bang voor aanvallen door de Taliban of andere militante groeperingen, maar maakt zich ook voortdurend zorgen dat hun kinderen kunnen worden ontvoerd. Een andere kwestie is de veiligheid van vrouwen in het algemeen als ze over straat lopen. Tijdens mijn verblijf in Afghanistan ging er altijd iemand met me mee. Als Nederlandse vrouw ben ik eraan gewend om in mijn eentje door de stad te lopen, maar als Nederlands-Afghaanse vrouw gaat er in Afghanistan altijd een familielid mee. lk weet dat ze dat doen om me extra te beschermen. Toen ik een keer met mijn nicht naar het huis van mijn oom liep, die maar een kwartiertje verderop woonde, vroeg ze al na een paar minuten of we geen taxi konden nemen. Ze kon niet tegen al het gestaar en de opmerkingen van iedere man die langs ons liep of reed. Ondanks de op ieder niveau zorgelijke veiligheidssituatie en de risico’s die je loopt als je naar buiten gaat, doen mensen het toch. Ik heb vaak het gevoel dat de mensen in Afghanistan meer levend zijn dan de mensen in Nederland.

Is het moeilijk om mijn geromantiseerde beeld van Afghanistan te verzoenen met de werkelijkheid van het conflict? Ja. Ga ik het daarom niet meer proberen? Nee. lk zal mij altijd sterk met Afghanistan verbonden voelen. Het land heeft veel oorlog en conflict gekend, maar het blijft de plek waaraan mijn ouders hun dierbaarste herinneringen hebben. Ook is het de plek die mijn idee van ‘thuis’ heeft doen ontwaken.