Atta de Tolk: Mijn vrijheid is bitterzoet

In de aanloop naar Bevrijdingsdag delen vijf ‘refugee millennials’ wat vrijheid voor hen betekent. In gedichten, spoken word, en muziek. Het resultaat is te zien in korte video’s met de titels: Mijn vrijheid is bitterzoet, mijn vrijheid kent geen thuis, mijn vrijheid is poëzie, mijn vrijheid is ziek en mijn vrijheid is een melodie.

We beginnen met een spoken word van Atta de Tolk. Atta is geboren in Syrië, in 1984. Eind 1987 vluchtte hij met zijn ouders naar Nederland. Hij is schrijver en spoken word artiest. Zijn schrijversnaam is Atta de Tolk, maar zijn geboortenaam is Yazan Fouad Bechara.

Bekijk zijn prachtige spoken word ‘Mijn vrijheid is bitterzoet’ in de video hieronder. De tekst vind je onder de video.

Wat betekent vrijheid voor mij?
Onze vrijheid is bitterzoet. Vrijheid is een ongelooflijk bijzonder iets. Als concept is het een basisingrediënt dat je tenminste eens in je leven moet hebben ontdekt. Pas als je er bij stilstaat besef je waarom dit zo waardevol is, zo waardevol dat men al het andere op het spel heeft gezet. Alles losgelaten en verlaten heeft om dit in handen te krijgen.

Het helpt om dingen een plek te geven en handelingen te begrijpen. Toen mijn vader de keuze kreeg om ja te knikken en te zwijgen, was het enige alternatief dat hij de doodstraf zou krijgen. Vanuit veiligheidsoverwegingen overwegen om conflict te vermijden. Is dat dapper of dom? Om tegen beter weten in alsnog te strijden. Is het laf? Of verstandig om te vluchten en een onterechte straf te ontwijken? Zijn eigen wil dwong hem om mij vrijheid te laten proeven. Maar hij moest vooruit gaan om de route uit te zoeken. Mama en ik volgden hem tot in vreemde uithoeken. De zorgen maakten hun hoofd stuk zoals dat voorkomt in boeken. Verdwaald en de finish toch gehaald. Het voelde als een genoegen.

Onze vrijheid is bitterzoet. Vrijheid is een ongelooflijk bijzonder iets. Als concept is het een basisingrediënt dat je tenminste eens in je leven moet hebben ontdekt

En toch, is er ergens dat bittere bij dat zoete. Dat bittere wist zich verschrikkelijk te ontwikkelen in mijn jeugd. Hier ben ik dan; van mijn thuisplek ontvreemd in een door nood gemaakte keus. Dankbaar en ondankbaar tegelijk, dat is toch raar? Ik ben toch vrij nu?

Hoezo voelt dat zo zwaar? Vrij? Dat is waar, dat ben ik. Maar waar de fuck ben ik? Het is veilig, dat erken ik, maar waar vind ik herkenning? Is dit zomaar een plaats? Of een eindbestemming?

Mama, baba. Ik ben misschien te jong om me erin te mengen. Heb ik invloed op onze planning? Ik ben niet op m’n plek en ik heb geen trek in een ontdekking. Welke stappen moet ik zetten? Dit is niet de juiste setting. Ik zette me in om die gedachtes van me af te zetten. Ik stop niet. Het is geen optie om het af te leggen. Twijfel. Maar ik zal het uitcijferen, ik ben geen nul. Ik ben vrij, maar niet rentevrij. Naar mijn ouders voel ik een schuld. Alsof ik moet terugbetalen. Mijn leven lijkt een grote rekensom. Ik reken er op dat ik een machine ben tot ik mezelf keihard tegenkom.

Het is veilig, dat erken ik, maar waar vind ik herkenning? Is dit zomaar een plaats? Of een eindbestemming?

Soms zou ik het liefst een tijd verdwijnen als het even kon. Mijn wangen hebben meer druppels gevangen dan een regenton. Het innerlijke conflict werd een uitzonderlijke trip. Altijd op zoek naar woorden, alsof ik mijn tong had ingeslikt. Een onverantwoorde verantwoordelijkheid. Voor iemand die nog moet zoeken naar een eigen identiteit. Eigenlijk is het pijnlijkste dat ik me niet vrij genoeg voelde om vrijuit te twijfelen. Ik maakte het ogenschijnlijke zijn een rustgevend refrein om te verbergen dat het anders zijn me zo teisterde. Ik wilde, voor de verandering eens anders dan anders zijn.  Op een bepaald punt weet je niet meer welke ogen jou aankijken in de spiegel. Je zoekt je eigen waarheid in een identiteit’s bedriegspel.

Hebben mijn ouders hiervoor alles opgeofferd? Ben ik soms iets vergeten bij het uitpakken? Ligt m’n ziel nog in de koffer? Die onrust droeg ik mee, lange tijd onbewust. Mama zag dat ik mezelf zocht en ze werd ongerust. Ze kreeg rillingen van mijn bevindingen, maar beet zich vast in de binding. Ze leerde me dat je het zelf mag uitvinden, dat is een echte uitvinding. Het enige wat ik wil, is dat jij goed terechtkomt.

Sinds die wens ben ik onbegrensd in hoe ik stap voor stap mijn weg volg. Vrijheid is het grootste cadeau dat ik ooit kreeg van mijn ouders. En het zoete, proeft veel te goed om die bittere nasmaak te blijven houden.